Bədənin bütün funksiyalarından, xüsusilə görmə, eşitmə, öyrənmə və düşünmə funksiyalarından məsul olan beyin kəllə sümüyü tərəfindən zərbələrə qarşı qorunur. Ancaq daxili təzyiq və ağır travma hallarında beyin qanaması baş verə bilər. Bütün yaş qruplarında görülə bilən bu pozğunluq xüsusilə 50-60 yaş arası fərdlərdə daha çox rast gəlinir. Qadınlarda kişilərə nisbətən 3 dəfə çox rast gəlinən beyinə qansızması hər il minlərlə insanın ölümünə və ya ciddi əlilliyə səbəb olur.
Beyin qanaxması nədir?
Serebral arteriya divarının zəifləməsi nəticəsində damarlarda şarvari bir quruluş meydana gəlir. Adətən damarların bifurkasiya bölgəsində meydana gələn bu quruluş normal sağlam damardan çox daha qeyri-sabitdir. Bəzi şərtlər balona bənzər quruluşun qırılmasına və beyin qanaxmasına səbəb olur.
Beyin qanaxması baş vermə üsuluna görə spontan və travmatik olaraq bölünür:
- Qəzalar və yaralanmalar kimi travma nəticəsində yaranan beyin qanaxmaları travmatikdir;
- Öz-özünə baş verən beyin qanaxması spontan adlanır.
Beyin qanaxması qanaxmanın baş verdiyi bölgəyə görə beşə bölünür:
- Əgər qanaxma beyindəki su hovuzlarında olarsa, intraventrikulyar;
- Beyin toxumasında varsa intraserebellar;
- Beyin qabığı ilə daxili beyin qabığı arasında, subaraknoid;
- Xarici beyin qişası ilə orta beyin qişası arasındadırsa subdural qanaxma;
- Xarici beyin qişası ilə sümük arasında isə epidural qanaxmadır.
Qəza və ya zorakılıq nəticəsində yaranan travmatik beyin qanaxmalarında beynin bütün bölgəsi təsirlənir. Spontan beyin qansızmaları ümumiyyətlə beyin və beyin qabığı arasında və ya beynin içərisində baş verir.
Beyin qanaxması əlamətləri
- Adətən birtərəfli üz iflici
- Bacaklarda karıncalanma və uyuşma
- Qolları havada qaldırmaq və tutmaqda çətinlik
- Görmə problemləri, gözlərin nəzarətsiz hərəkətləri və göz qapağının sallanması
- Udmaqda çətinlik
- Bulantı, qusma və dadın pozulması
- Bədənin bir tərəfində zəiflik, uyuşma və karıncalanma hissi
- Beyinə gedən qan axınının azalması səbəbindən ani başgicəllənmə
- Balans və koordinasiyanın olmaması
- Şiddətli baş ağrısı, huşunu itirmə, yuxululuq, halsızlıq, danışılan sözləri başa düşməmək, yuxululuq, ətrafdakı hadisələrə və səslərə biganəlik, nitq pozğunluğu kimi hallar qan təzyiqi nəticəsində baş verən beyin qanaxmasının əlamətlərindəndir.
Beyinə qan sızması əlamətləri – 9 kritik simpton
- Böyrək çatışmazlığı, diabet və bəzi qan xəstəlikləri kimi xroniki xəstəliklər
- Siqaret və spirt istifadəsi
- Bəzi qaraciyər xəstəlikləri və anadangəlmə damar xəstəlikləri
- Qan laxtalanma pozğunluqları və antikoaqulyantların istifadəsi
- Hipertoniya
- Beynin kiçik arteriyalarında və ya əsas damarlarında tıxanmalar, beyin damarlarında şarvari strukturlar (anevrizma)
- Beyin şişləri
- Qəza və zorakılıq nəticəsində baş xəsarətləri, posttravmatik kəllə xəsarətləri, beyin toxumasının zədələnməsi
- Genetik meyl
Beyin qanaxmasının müalicə üsulları
Beyin qanaxması təcili vəziyyətdir və xüsusilə travma nəticəsində və ya kortəbii beyin qanaxması zamanı təcili yardım çağırılmalıdır. Beyində inkişaf edən hər hansı bir qanaxma əvvəlcə heç bir əlamət göstərməyə bilər. Lakin həmin şəxs ilk 24 saat müşahidə altında saxlanılmalıdır. Qəzadan bir neçə saat sonra qanaxma irəliləyir və beyinə təzyiq göstərir. Bu, insanın komaya düşməsinə və ya hətta ölməsinə səbəb ola bilər. Beyin qanaxmasının müalicəsində əsas məqsəd qanaxmanın səbəbini aradan qaldırmaq, xəstənin həyatını xilas etmək və arzuolunmaz ağırlaşmaların baş verməsinin qarşısını almaqdır. Beyin qanaxması keçirən xəstə reanimasiya şöbəsində uzman travmatoloq həkim tərəfindən izlənilir və adətən əməliyyatla müalicə olunur. Əməliyyatdan sonra xəstənin sağalma müddəti cərrahi əməliyyatın çətinliyindən asılı olaraq dəyişir. Narkozun təsiri keçdikdən sonra ilk 24 saat ərzində xəstənin yatmasının qarşısı alınmalıdır.