Travmatologiyanın doğuşdan yetkinliyə qədər dayaq-hərəkət sistemindəki travmatik, anadangəlmə və qazanılmış pozğunluqları araşdırıb müalicə edən sahəsidir.
Uşaqların sümüklərində və oynaqlarında böyümə ilə bağlı bəzi problemlər hətta böyüklərdə də baş vermir. Mürəkkəb pediatrik problemləri olan uşaqlar uzman travmatoloq – ortopedin nəzarətində olmalıdır.
Uzman travmatoloq – ortoped uşaqların dayaq-hərəkət sistemi problemlərini müayinə, müalicə və nəzarət edir. Məsələn:
• Doğuşda və ya daha sonrakı həyatda qeydə alınan ətraf deformasiyaları
• Yeriş anomaliyaları (klaudikasiya)
• Sınmış sümüklər
• Sümük və ya oynaq infeksiyaları və şişlər
Uşaq sümükləri yetkin sümüklərdən daha elastikdir və “periosteum” adlanan sümüyü əhatə edən membran böyüklərin sümüklərindən çox daha qalındır. Buna görə də, böyüklərdə tam sınığa səbəb ola biləcək travmalar uşaqlarda unikal əyilmə tipli sınıqlara səbəb olur. Sümüklərin sağalma sürəti uşağın yaşından və sınığın yerindən asılıdır. Uşaqlarda bağlar sümüklərdən daha güclüdür. Buna görə də, böyüklərdə ligament yırtığına səbəb olan bir burxulma uşaqlarda qırıqlara səbəb ola bilər.
Uşaqlarda ən çox rast gəlinən sınıqlar bilək və dirsək sınıqlarıdır. Uşaqlarda sümüklərdə qan tədarükü yaxşıdır və onların hüceyrə fəaliyyəti yüksəkdir. Buna görə də böyüklərdən daha tez qaynayır. Uşaq nə qədər kiçik olsa, qırıq bir o qədər tez sağalacaq. Balaca uşaqların sınıqları rentgendə pis vəziyyətdə görünsə belə, sümük zamanla özünü dəyişdirir və hamarlaşır. Bu, sümüyün yenidən qaynaması qabiliyyəti adlanır. Bununla belə, sümüklərin yenidən qurulması qabiliyyətinin bir həddi var. Bu səbəblə hansı sümüyün hansı yaşda düzələ biləcəyini yaxşı bilməklə, Sümükdəki deformasiya düzəldilə bilməyəcək səviyyədədirsə, cərrahi müalicədən qaçınmaq olmaz. Böyümə plitəsinə yaxın sınıqlar, çiyinə yaxın qolun sınıqları, dizə yaxın bud sümüyünün sınıqları, biləyə yaxın qırıqlar və oynağın hərəkət oxuna paralel bucaqlı sınıqları digərlərinə nisbətən daha asan yenidən qurulur. qırıqlar. Bucaq qüsuru olmadan sınığın qısaldılması və ya qırıq uclarının natamam rastlaşması uşaqlarda problem yaratmaya bilər və bu sınıqlar heç bir çapıq olmadan sağalır.
Sümük əyilməsi (Plastik deformasiya): Adətən ön qolun sümüklərindəki qırıqlardan sonra baş verir. Sümük düz olması lazım olduqda travmadan sonra əyilir. Bu, yalnız ortoped-mütəxəssisin fərqinə varıla bilən və toxunulmaz tərəfi lentə alındıqda daha aydın şəkildə ortaya çıxa bilən bir vəziyyətdir.
Yaşıl ağac sınığı: İnkişaf etməmiş bir ağac budağı kimi görünən uşaq sümüklərindəki qırıqlar da bu budaqlardakı qırıqlara bənzəyə bilər. Sümüyün bir tərəfi qırıldığı halda, qarşı tərəfi toxunulmaz və əyilmiş vəziyyətdə qalır. Müalicə zamanı toxunulmaz qalan tərəf qırılmalı və sümüyün forması düzəldilməlidir. Bu korreksiya tətbiq edilməzsə, sümükdə əyriliklər və deformasiyalar yarana bilər.
Torus sınığı: Uşaq sümükləri yumşaq və çevikdir. Bu cür sınıqlar, sümüyün oxu boyunca qüvvələr sümüyün akkordeona bənzər şəkildə bükülməsinə səbəb olduqda baş verir. Ən çox biləkdə, ikincisi isə topuqda olur.
Tam sınıq: Adətən yüksək enerjili travma ilə baş verir. Sümük tamamilə ayrılır.
Böyümə plitəsinin qırıqları: Böyümə lövhəsindəki qırıqlar uşaqların sümüklərində böyümə qüsurlarına səbəb ola bilər. Böyümə plitəsi sümüyün sonunda yerləşən qığırdaq quruluşudur və sümüyün uzununa böyüməsi kimi fəaliyyət göstərir. Bu strukturlar uşağın sümüyə və cinsinə görə dəyişsə də, ümumiyyətlə 16-21 yaşa qədər aktivdir. Onlar oynaqların yaxınlığında yerləşdikləri üçün travmalardan asanlıqla təsirlənirlər. Yumşaq quruluşlarına görə sümükdən çox daha asan zədələnirlər. X-şüalarda zədələr asanlıqla gözdən qaçır, ona görə də bu sahədə təcrübəsi olan ortoped mütəxəssisi tərəfindən qiymətləndirilməli, lazım gələrsə, sağlam tərəfin rentgenoqrafiyası çəkilib müqayisə edilməlidir. Bu qırıqlarda anatomik, yəni tam reduksiya mütləq lazımdır. Əgər qapalı deyilsə, cərrahi müalicə tətbiq edilməlidir. Bütün bu müalicələrə baxmayaraq böyümə plitəsi zədələnirsə, müvafiq sümükdə qısalıq və ya bucaq meydana gələ bilər. Bu məsələ ilə bağlı ailə məlumatlandırılmalı və uşaqlar böyümə yaşının sonuna qədər müəyyən aralıqlarla izlənilməlidir. Əgər bucaq və ya qısalıq müşahidə olunarsa, lazımi müdaxilələr müvafiq vaxtlarda planlaşdırılmalıdır.
Uşaqlarda dislokasiyalar: Uşaqlarda dislokasiyalar nadirdir, çünki bağlar sümüklərdən daha güclüdür. Ən çox görülən dislokasiya dirsək nahiyəsində “dayə dirsək” deyilən dislokasiyadır. Xüsusilə 1-4 yaşlarında uşağın qolundan bərk çəkildiyi və ya havaya qaldırıldığı zaman baş verir. Uşaq əlini hərəkət etdirə bilmir və ağrıları var. Bu vəziyyətdə ailə həkimə tələsir. Sadə bir müdaxilə ilə uşağın bu dislokasiyası öz yerinə qoyulur və uşaq əlini işlətməyə başlayır. Ailəyə həmçinin uşağın əlini çəkməmək və tutarkən qaldırmamaq tövsiyə olunur.
Sınıqdan Sonra Gips Təqibi: Sınıqdan sonra gips tətbiqindən sonrakı təqib uşaqlarda son dərəcə əhəmiyyətlidir. Xüsusən də ilk gün gipsin barmaqlarında şişlik və göyərmə kimi qan dövranı pozğunluğu əlamətlərinə qarşı diqqətli olmalıdırlar. Bu məsələlərlə bağlı ailəyə məlumat verilir və yüksəklik tövsiyə olunur. Gipsdə qanaxma və şişkinlik həmin nahiyədə qan dövranını poza bilər. Bu vəziyyətdə, gips dərhal gevşetilməlidir. Müəyyən aralıqlarla çəkilən rentgen şüaları ilə sınığın uyğun vəziyyətdə olub-olmaması izlənilir. X-şüalarında birləşmə aşkar edildikdə, gips çıxarılır və hərəkət başlayır. Uşaqlarda gipsdən sonra hərəkətin məhdudlaşdırılması çox nadirdir. Bu vəziyyətdə fiziki müalicə tələb oluna bilər.