Anadangəlmə bud-çanaq oynağı displaziya və çıxıqlarında təyin olunmuş risk faktorları vardır. Aşağıdakı risk faktorları olan körpələr ciddi şəkildə ortoped-travmatoloq və ultrasəs müayinəsindən keçirilməlidirlər.
- Ailənin başqa üzvündə eyni xəstəlik olduqda
- Qız uşaqları
- Doğuşda sağrı gəlişi
- İlk hamiləlik
- Bətndaxili sahəni daraldan patologiyalar (oliqohidramnios, uşağın yüksək çəkisi, ilk doğuş)
- Anadangəlmə əyriboyunluq
- Metatarsus adduktus (anadangəlmə ayaq ön hissəsində içə tərəf əyrilik)
Körpələrdə Omba Çıxığı
Omba çıxığı, ombanın inkişaf displaziyası olaraq da bilinir, körpələrdə və kiçik uşaqlarda tez-tez rast gəlinən bir problemdir.
Körpələrdə omba dislokasiyası – Doğuşdan dərhal sonra edilən nəzarətlər zamanı görülə bilər və ya sonradan inkişaf edə bilər. Ombada omba oynağının səhv inkişafı omba çıxığına səbəb olur. Omba sümüyünün omba sümüyü adlanan hissəsi omba ilə birləşdikdə top şəklini alır. Bu hissə omba sümüyünün yuvarlaq formalı yuvada oturaraq oynaq hissəsini təşkil etməkdir. Bu birləşmə quruluşuna görə ona yuva və ya top birləşmə deyilir. Uşaqlarda və ya körpələrdə omba dislokasiyası müşahidə edildikdə, bu uşaqların oynaqlarının yuva hissəsi kifayət qədər dayaz olur. Buna görə də, omba sümüyü başı otura bilməz və omba oynağını boşaldır. Omba çıxığı olan körpələrdə omba sümüyü başı səhv yerləşdirilir və bu, omba inkişaf prosesinin pozulmasına gətirib çıxarır.
Körpələrdə omba çıxığı problemi doğuşdan bəri ən çox rast gəlinən skelet və əzələ problemi olaraq bilinir. Omba çıxığı problemi dünyada doğulan hər min körpədən birində müşahidə olunur. Günümüzün şərtlərində şüurlu həkim yoxlamaları körpələrdə omba çıxığı probleminin erkən diaqnozunu təmin edir və körpələrdə edilən müdaxilələrlə heç bir problem olmadan inkişaf prosesini tamamlaya bilir. Müalicə gec başlansa və gec başlasa, körpələr ömürlük omba problemləri ilə üzləşə bilər. Bu səbəblə pediatrlar doğumdan sonra ilk ayda omba ultrasəs müayinəsi etdirərək lazımi nəzarətləri təmin edirlər.
Omba dislokasiyası üçün risk faktorları hansılardır?
Körpələrdə omba çıxığı probleminin səbəbi hələ məlum deyil. Omba çıxığının meydana gəlməsinə səbəb olan bəzi risk faktorları var və bu şərtlər omba çıxığının inkişafına təkan verə bilər. Ana namizədlərinin ilk doğuşunda uşaqlıq yolu genişləmədiyi üçün körpəyə daha çox təzyiq tətbiq oluna bilər və bu, omba çıxığı riskini artıra bilər. Bu səbəblə ilk hamiləlikdə olan körpələrdə omba çıxığı nisbəti kifayət qədər yüksəkdir.
Omba çıxığı problemi ümumiyyətlə qız körpələrdə kişi körpələrə nisbətən daha tez-tez görülür. Ancaq bu xəstəlik kişi körpələrdə də müşahidə olunduğu üçün həkim müayinəsi hər iki cins üçün vacibdir.
Körpələrdə omba çıxığı probleminin ən əhəmiyyətli risk faktorlarını aşağıdakı kimi sıralaya bilərik.
- Ana namizədinin çoxlu hamiləliyi
- Ananın ilk hamiləliyindən doğulan körpələr
- Ananın ailə tarixində omba çıxığı probleminin olması
- Gözləyən ananın amniotik mayesinin normadan az olması
- Körpələrin doğuş zamanı qarşı tərəfdə arxa mövqedə gəlməsi faktı
- Doğuşdan sonra körpələrin bələnməsi
Körpələrdə Omba Çıxığının simptomları hansılardır?
Körpələrdə omba çıxığı vəziyyətində heç bir problem yaranmadığı kimi bəzi əlamətlər görünə bilər. Bu səbəblə, erkən diaqnoz və müalicə üçün doğumdan sonra müvafiq həkim nəzarətinə mütəmadi ziyarətlər vacibdir. Omba dislokasiyasının simptomları körpədən körpəyə dəyişir və xəstəlik hər körpədə fərqli şəkildə inkişaf edir.
Körpələrdə omba çıxığı probleminin əlamətlərini aşağıdakı kimi sıralamaq mümkündür.
- Körpələrin iki ayağı arasındakı uzunluq fərqi
- Körpələrin ombalarında oynaq hərəkətlərində məhdudiyyəti
- Körpələrin hərəkətlərində nasazlıqların aşkarlanması
- Körpələrin ayaqlarında və ombasında qıvrımların forma və sayında asimmetriya pozuntuları
- Körpələrdə sürünmə, oturma və yerimə kimi koomba motor inkişaf prosesində geriliyin müşahidə edilməsi
- Körpələrin ombaları hərəkət edərkən tıqqıldı səsləri kimi simptomlar omba çıxığına səbəb kimi göstərilir.
Bundan əlavə, müalicəsi lazım olan və ya edilməməsi lazım olan omba çıxığı problemi omba oynağında qalıcı pozğunluqlara səbəb ola bilər. Körpələrdə omba dislokasiyasının müalicə edilməməsi qalıcı zədələrə və müxtəlif şikayətlərə səbəb olur. Axsayaraq yerimə, erkən yaşlarda omba nahiyəsində ağrıların yaranması, oynaqların hərəkətlərinin məhdudlaşdırılması və oynaqlarda aşınmaya görə artrozun müşahidə edilməsi müalicə olunmayan omba çıxığı şikayətləri arasındadır.
Körpələrdə Omba Çıxığı necə diaqnoz qoyulur?
Körpələrdə erkən mərhələdə görülən omba çıxığını təyin etmək üçün doğum zamanı skrininq aparılır. Doğuşdan yetmiş iki saat sonra check-up zamanı körpələrin ombası yeni doğulmuş müayinələrin mühüm hissəsi kimi yoxlanılır. Körpələrdə omba dislokasiyasının olub-olmadığını anlamaq üçün əsas nəzarət altı ilə səkkiz həftə arasında birinci aylıq nəzarətdə aparılır. Daha sonra, körpələr bir yaşı tamam olana qədər müəyyən aralıqlarla omba çıxığı skanları davam etdirilir.
Omba çıxığının olub – olmadığını anlamaq üçün istifadə edilən ən klassik üsul pediatrlar tərəfindən edilən fiziki müayinələrdir. Mütəxəssis həkimlər müayinə zamanı körpələrin omba sümüklərini yumşaq bir şəkildə manipulyasiya edərək əhəmiyyətli bir problemin olub – olmadığını yoxlayır. Müayinələr zamanı körpələrə heç bir ağrı verilmir və körpələr narahat edilmir. Birinci ay nəzarətlərində körpələrdə omba çıxığının olub-olmaması ultrasəs üsulu ilə yoxlanılır. 3 aydan yuxarı körpələrdə inkişaf edən omba çıxığı problemi özünü oynaqlarda yanal hərəkətlərin məhdudlaşdırılması, qeyri-bərabər ayaq uzunluqları, omba və ya ayaq qıvrımlarında qeyri-mütənasib fərqlərlə göstərir. Omba ultrasəs müayinəsində görülən tapıntılara uyğun olaraq və üç ayını tamamlayan körpələrdə daha dəqiq diaqnoz qoymaq üçün birbaşa omba oynağının rentgenoqrafiyası çəkilir. Vaxtından əvvəl doğuşlar, omba oynaqları boş olan körpələr, çoxlu hamiləliklər, ailədə omba problemləri və körpə tərs doğulmuşdur. Körpələrdə omba çıxığına daha çox diqqət yetirilməli və ilk həftələrdə ultrasəs müayinəsi aparılmalıdır.
Körpələrdə Omba Çıxığı necə müalicə olunur?
Xəstəliyin müalicəsini asanlaşdıran ən mühüm məqam erkən diaqnozdur. Erkən mərhələdə başa düşülən omba çıxığı əməliyyatsız müalicə edilə bilər. Körpələrdə ilk altı aylıq dövrdə omba çıxıqları şinlərlə və ya tətbiq oluna bilən sadə üsullarla müalicə edilə bilər. Altı aydan yuxarı körpələrdə ümumi anesteziya üsulu ilə omba dislokasiyası cərrahi əməliyyatlarla müalicə olunur. Bu əməliyyatlarda səhv yerləşdirilən omba sümüyü başı olması lazım olan yerə yerləşdirilir və müalicədən sonra gips vurulur. Müalicə prosesində körpələr izlənilir və hər hansı bir potensial problemlə qarşılaşdıqda dərhal müdaxilə edilir. İlk altı ayda aparılan müalicələrdə sağalma nisbəti yüzdə yüzə yaxındır.
Körpələrdə omba çıxığı doğuşdan sonra ilk altı ay ərzində aşkar edilərsə, körpələrə xüsusi tərkibli parça olan şin qoyulur. Bu proqram körpələrin ombalarının sabit vəziyyətdə qalmasını və hər ikisinin normal inkişafını təmin edir. Körpələrə tətbiq olunan şinlər ilk həftələrdə davamlı olaraq taxılmalı və tibb işçiləri xaricində heç kim tərəfindən çıxarılmamalıdır. Müəyyən aralıqlarla həkim müayinəsi zamanı şinlərin düzəlişləri aparılır. Bundan əlavə, mütəxəssis həkim şin taxılarkən körpəyə necə qulluq etmələri barədə valideynlərə məlumat verir, lazımi göstərişlər verir.
Körpələrdə omba çıxığı altı aydan sonra diaqnoz qoyularsa və şin tətbiqindən istənilən nəticə alınmazsa, körpələrə ümumi anesteziya verilir, cərrahi əməliyyatlar edilir və yanlış yerləşdirilən oynaq düzgün mövqeyə yerləşdirilir. Azaltma olaraq bilinən bu tətbiqdə yerləşdirmə əməliyyatı həyata keçirilir və tətbiqdən sonra körpələrə yenidən gips vurulur. Tətbiq olunan gips əməliyyatdan sonra altı həftəyə qədər bükülmüş vəziyyətdə qalmalıdır. Gips müddəti bitdikdən sonra mütəxəssis həkimlər lazımi nəzarətləri həyata keçirmək üçün körpələrə yenidən ümumi anesteziya verir və ən azı altı həftə daha gips qoyulur.