Bu gün həkimlərin ən mühüm səyləri qocalmış insanların fiziki və əqli cəhətdən aktiv qalması və cəmiyyətə töhfə verməyə davam etməsi arzusudur. Gənc xəstələr daha çox fiziki güc tələb edən idman fəaliyyətlərində iştirak edirlər, nəticədə onları həyatları boyu aktiv saxlamaq üçün bioloji həllər tələb edən xəsarətlər yaranır. Oynaq protezləri üçün daha təkmil tibbi avadanlıqlar, daha dəqiq və kompüter dəstəkli cərrahi üsullardan istifadə etməklə son 50 ilin biomexaniki həllərindən əhəmiyyətli faydalar əldə edilmişdir. Ancaq protezlərdəki boşalma və ya digər nasazlıqlar səbəbiylə protezlərin müəyyən ömrü var və xəstə üçün artan problemlər daha çox əməliyyat tələb edə biləcək vəziyyətlər yaradır.

Kök Hüceyrələrin istifadəsi hazırda zədələnmiş və ya degenerasiya olunmuş toxumaları bərpa etmək cəhdi ilə minimal invaziv müalicənin ən perspektivli üsullarından biridir. Kök Hüceyrə ilə müalicə metodu uzman travmatoloq – ortopedlərə xəstələrinin zədələnmiş əzələ, lif və sümük toxumalarını tez bir zamanda bərpa etmək imkanı verir.

Trombositlə zəngin plazmanın (PRP) istifadəsi Ortopediya və Travmatologiyada, xüsusən də İdman Tibbində populyarlaşdı. Travmatologiyada əzələlərin və ya bağların yırtılması, sağalmanın sürətləndirilməsi həmçinin Axilles tendonunun, epikondilit və hətta osteoporozun erkən mərhələləri kimi daha xroniki hallarda uzman travmatoloq – ortoped tərəfindən tətbiq oluna bilər.

PRP müalicəsi nədir?

PRP və kök hüceyrə (Platelet Rich Plasma), digər adıyla Trombositlə Zəngin Plazma, insanın öz qanından hazırlanan və tibbin bir çox sahəsində sağalmanı stimullaşdırmaq və tənzimləmək üçün istifadə edilən bir üsuldur. İstifadədə olan onlarla PRP və kök hüceyrə hazırlama dəstlərinin köməyi ilə xəstədən qol venasından 10-60 ml qan alınır, bu qan birdəfəlik xüsusi filtrlər və sentrifuqa aparatları ilə ayrılır və lazımsız hissələri çıxarılır. Ayrılmış 2-6 ml hissədə trombositlərlə zəngin plazma var və bir çox dayaq-hərəkət aparatının zədələnmələrində tətbiq olunur. Trombositlərin əsas vəzifəsi zədə baş verən kimi meydana gələn qanaxmanı dayandıran laxtanın əmələ gəlməsidir. Bundan əlavə, onların tərkibində toxumaların bərpasına və sağalmasına kömək edən onlarla böyümə faktoru var. Bu böyümə faktorları mühitə verildikdə,

Kök hüceyrə terapiyasının fərqi ondan ibarətdir ki, xəstənin kök hüceyrələrlə zəngin çanaq nahiyəsindən və ya qarın piy toxumasından xüsusi iynə ilə yerli (regional) anesteziya altında götürülür. Effektivlik baxımından üstündür və bir seansda tamamlanmağın ən böyük üstünlüyüdür.

Kök Hüceyrə (Autolog Hüceyrə) Müalicəsi nədir?

Kök hüceyrələr, uyğun şəraitdə özünü yeniləmə qabiliyyətinə və müxtəlif toxuma növlərinə çevrilmə qabiliyyətinə malik hüceyrələrdir. Dölün kök hüceyrələri ana bətnində bir çox toxuma tipinə diferensiallaşma qabiliyyətinə malik olsalar da, yetkin kök hüceyrələrin diferensiasiyası adətən içində olduqları toxuma ilə məhdudlaşır və bəziləri uyğun şərtlərdə dəyişmək və çox güclü olmaq qabiliyyətinə malikdir. Bu, sümük iliyində, dəridə və yağ toxumasından yaranan bir çox digər toxumalarda olan yetkin kök hüceyrələrə aiddir. Bu hüceyrələr sümük, qığırdaq, vətər, ligament, piy toxumasından qaynaqlanan digər toxumalara çevrilə bilir.Tətbiqində xəstənin öz hüceyrələrindən istifadə edildiyi üçün nə immun sistemində nə də allergiya problemi yoxdur. Sümük iliyi, yağ və dəri toxumalarından əldə edilə bilən bu hüceyrələr qığırdaq, sümük, əzələ, vətər, Onlar ligamentlərə və yağlara fərqlənə bilən çox güclü hüceyrələrdir. Bu, elm adamlarına bu hüceyrələrin biologiyasını öyrənməyə imkan verdi ki, onlar uyğun bioloji və mexaniki xüsusiyyətlərə malik istənilən toxumalara çevrilə bilsinlər. Görünür, uyğun böyümə faktorları ilə sümük və qığırdaqdakı böyük qüsurları bioloji yolla təmir etmək mümkün olacaq.

PRP və Kök Hüceyrə Hansı Xəstəliklərdə Effektivdir?

PRP və kök hüceyrələr ümumi cərrahiyyə, plastik cərrahiyyə və ortopediyanın müxtəlif sahələrində tətbiq edilmişdir. Bunların arasında ortopedik istifadələr bir neçə başlıq altında ümumiləşdirilə bilər.

Tennis Dirsək:

Qol və əlin həddindən artıq istifadəsi nəticəsində yaranan ağrılı bir vəziyyət olan tennisçi dirsəyi raket idmanı ilə məşğul olan insanlarda tez-tez rast gəlinir, lakin biləklə təkrarlanan və çətin iş görən şəxslərdə də tez-tez baş verə bilər.

Tennis dirsəyinin ilk əlaməti yavaş başlayan və getdikcə artan dirsək ağrısıdır. Gündəlik tennis dirsəklərində PRP və kök hüceyrə tətbiqləri ilə 79-93% uğurlu nəticə əldə edilmişdir. Bu nisbət daha köhnə bir müalicə üsulu olan kortizon tətbiqi ilə əldə edilən nəticələrdən daha yaxşıdır və kortizon tətbiqinin dezavantajlarından qaçınılır.

Axilles tendon zədələri:

PRP və kök hüceyrə tətbiqləri ilə təxminən 80% uğurlu nəticələr bildirilmişdir. Bu xəstə qrupunda istirahət, dərman və fiziki müalicə üsulları ilə adekvat nəticə alına bilməyən hallarda PRP və kök hüceyrələrə üstünlük verilməlidir.

Daban Spur:

İstirahət, uyğun içlik, dərman və fiziki müalicə üsullarının istifadəsi ilə adekvat nəticənin alına bilməyəcəyi hallarda PRP və kök hüceyrələrə üstünlük verilməlidir. Nəşrlərdə 80%-dən çox uğurlu nəticələr bildirilmişdir. PRP və kök hüceyrə tətbiqindən sonra təsvir edilən müalicələrin davam etdirilməsi müvəffəqiyyət şansını daha da artırır.

Diz bağlarının zədələnməsi:

İdmançılarda tez-tez rast gəlinən girov ligament zədələrindən sonra PRP və kök hüceyrə inyeksiyaları ilə daha sürətli sağalma və idmana daha qısa dönüşü göstərən çoxlu araşdırmalar var.

Əzələ zədələri:

Müxtəlif gərginliklərdən sonra görülən əzələ yırtıqlarında və ya əzələdaxili qanaxmalarda PRP və kök hüceyrə inyeksiyaları ilə daha sürətli sağalmanın olduğu bildirilmişdir. Bu təcrübələrə sahib olan idmançılar idmana daha tez qayıda bilərlər.

Diz kalsifikasiyası (qonartroz):

Diz oynağında əhənglənmənin ilkin mərhələsində PRP və kök hüceyrə inyeksiyalarının 6 ay ərzində xəstələrin ağrılarını azaltdığı və funksiyalarını yaxşılaşdırdığı bildirilmişdir. Müqayisəli tədqiqatlarda PRP inyeksiyalarının dizdaxili hialuron turşusu (qığırdaq vitaminləri) inyeksiyalarından daha üstün olduğu göstərilmişdir.

Çiyin əzələlərinin zədələnməsi:

PRP və kök hüceyrə tətbiqləri çiyin hərəkətlərini təmin edən əzələ zədəsi olan seçilmiş xəstələrdə əhəmiyyətli faydalar təmin edir. Onu fiziki müalicə ilə dəstəkləmək müvəffəqiyyət nisbətlərini artırır.

Qığırdaq Təmirinə Dəstək olaraq:

Gənc xəstələrdə qığırdaq zədələrinin müalicəsi hələ də mühüm problemdir. Bu gün zədələnmiş oynaq qığırdaqlarını orijinal memarlıq quruluşu və bioloji xüsusiyyətləri ilə bərpa etmək mümkün deyil. Bir çox müalicə üsulunun yaratdığı təmir toxumasının keyfiyyətini artırmaq üçün PRP və kök hüceyrə tətbiqləri ön plana çıxmışdır. Qığırdaq təmirində istifadə edilən matriks adlanan bioloji örtüklər, hüceyrələrin inkişafı və qığırdağa çevrilməsi üçün uyğun mühiti təmin edən sintetik və həll olunan strukturlardır. Bu matrislərlə birlikdə PRP və kök hüceyrə və ya sümük iliyi konsentratı tətbiqləri ilə daha keyfiyyətli təmir toxumasının əldə oluna biləcəyi göstərilmişdir. Bu gün PRP və kök hüceyrələrin ən çox öyrənilən və həyəcan verici sahələrindən biridir.

PRP və Kök Hüceyrə neçə dəfə və Necə Tətbiq olunur?

Xəstəliyin reaksiyasından asılı olaraq bir həftəlik fasilələrlə 3 dəfə təkrarlana bilər. PRP və kök hüceyrə tətbiqi steril şəraitdə edilməlidir. Bu gün PRP və kök hüceyrələr bir neçə yolla tətbiq oluna bilir. Ən çox görülən tətbiq üsulu iynənin köməyi ilə hədəf toxumaya enjeksiyondur. Başqa bir tətbiq üsulu isə jele şəklində hazırlanan PRP VE kök hüceyrəsinin əməliyyat zamanı təsirinin olması arzu olunan yerə qoyulmasıdır. Nəhayət, PRP və kök hüceyrələr qığırdaq təmiri üçün yerləşdirilən toxuma prekursor materiallarının effektivliyini artırmaq üçün əməliyyat zamanı hopdurulmaqla istifadə edilə bilər.

PRP və Kök Hüceyrə Tətbiqindən Sonra Nə etməliyəm?

PRP və kök hüceyrələr tətbiq edildikdən sonra ağrı üçün buz tətbiq etmək və parasetamol törəməsi olan ağrıkəsicilərdən (parol, aprol) istifadə etmək məqsədəuyğundur. Qeyri-steroid iltihabəleyhinə preparatlar (voltaren, naproksen, magesic kimi) PRP və kök hüceyrə tətbiqinin effektivliyini azaldacağı üçün tövsiyə edilmir. İstirahət sağalmanın vacib hissəsidir və buna görə də PRP və kök hüceyrə tətbiqindən sonra müalicə zamanı məcburi məşqlər və idman tövsiyə edilmir. Sadə uzanma məşqləri edilə bilər, lakin müqavimətə qarşı çəki məşqlərindən qaçınmaq lazımdır. Bandajlar və sadə qolbaqlar tətbiq oluna bilər. İdmana və məşqlərə qayıtma müddəti 3-6 həftə arasındadır. PRP və KÖK HÜCEYƏ tətbiqindən sonra istifadə edə biləcəyiniz dərmanlar və idmana qayıtmağınız barədə həkiminizdən soruşmağınız məqsədəuyğun olardı.

PRP və Kök Hüceyrə Tətbiqinin Yan Təsirləri Varmı?

PRP və kök hüceyrə tətbiqindən sonra inyeksiya yerində aşağı sürətlə şişlik və ağrı ola bilər. Bu ağrı bir neçə gün davam edə bilər, ancaq sadə ağrıkəsicilər və buz tətbiqi ilə bu problem aradan qaldırıla bilər. Bunun xaricində PRP və kök hüceyrə tətbiqinin böyrək, qaraciyər, mədə kimi daxili orqanlara heç bir əks təsiri yoxdur. İnsanın öz qanından istifadə edildiyi üçün allergik reaksiya riski yoxdur.

PRP və Kök Hüceyrə Tətbiqinin Üstünlükləri Nələrdir?

Müqayisəli araşdırmalarda PRP və kök hüceyrə və kök hüceyrə tətbiqlərinin diz içi hialuron turşusu (qığırdaq vitaminləri) inyeksiyalarından daha üstün olduğu göstərilmişdir. Tətbiq edilən xəstələrdə ağrıların azaldığı və funksiyalarının yaxşılaşdığı bildirilib. Əməliyyata getmə vaxtının artması və əməliyyata ehtiyacın azalması göstərilir. Sadə bir inyeksiya olduğundan, poliklinikalarda tətbiq oluna bilir, gözləmə və hazırlıq müddəti çox qısadır və dəyərindən xeyli aşağı olması da kök hüceyrə müalicələrinə nəzərən ciddi üstünlük verir. Bundan əlavə, kortizon tətbiqlərinin yan təsirləri bu tətbiqdə görünmür.

10 sualda ‘PRP və Kök Hüceyrə Müalicələri Haqqında Doğru Bilinən Səhvlər’ :

PRP və Kök Hüceyrə arasında heç bir fərq yoxdur: PRP trombositlərlə zəngin bir qan məhsuludur və toxuma yaxşılaşdıran hormonlar ehtiva edir, lakin kök hüceyrələr elə deyil. Kök hüceyrələr yalnız sümük iliyindən və ya yağ toxumasından əldə edilə bilər.
PRP və Kök Hüceyrə hər xəstəliyə yaxşı gəlir: PRP və Kök Hüceyrə möcüzəvi üsul deyil. Bu sahədə ixtisaslaşmış həkimlər tərəfindən doğru sayda, doğru göstərici ilə həyata keçirildiyi təqdirdə faydalı ola biləcək bir üsuldur.
PRP və Kök Hüceyrə qocalmanın qarşısını alır: Yaşlanma prosesini yavaşlatmaq və ya qarşısını almaq hazırda mümkün deyil. Müalicə olunan toxumalarda müvəqqəti yaxşılaşmalar gözlənilə bilər.
Hər bir PRP üsulu eynidir: Bazarda satılan PRP hazırlama dəstləri çox müxtəlifdir və ən yaxşısı mütəxəssisinizin tövsiyə etdiyi dəstdən istifadə etmək olardı. Elmi cəhətdən məqbul olan preparat leykositdən zəif PRP-dir.
PRP inyeksiyasının bir dəfə edilməsi kifayətdir: Araşdırmalar göstərmişdir ki, həftədə ən az 3 dəfə düzgün göstərici ilə oynaq və vətərlərə tətbiq edilməzsə heç bir faydası yoxdur.
Onlar cərrahiyyə təklif etdilər, lakin PRP və ya Kök Hüceyrələrlə yaxşılaşa bilərəmmi?: Cərrahiyyə göstərişi olan bir vəziyyətdə, hər iki müalicənin heç bir faydası yoxdur, lakin plasebo (məmnun edici) effekti qeyd etmək olar.
PRP və ya Kök Hüceyrə terapiyası gələcəkdə xərçəngə səbəb ola bilərmi?: Nə YANLIŞ, nə də DOĞRU. Bu, hazırda cavabı mümkün olmayan bir sualdır və araşdırmalar bunun əksini sübut etməyənə qədər “xərçəng riski yoxdur” demək mümkün deyil.
PRP və ya Kök Hüceyrə müalicəsini hər kəs tətbiq edə bilər: Hazırda təəssüf ki, bu proseduru ölkəmizdəki demək olar ki, hər bir gözəllik salonunda ixtisası olmayan insanlar tətbiq edə bilər. Həqiqət budur ki, bu müalicə həkimlər və mütəxəssislər tərəfindən aparılmalıdır. Səhiyyə Nazirliyindən gözləntimiz bu işin lisenziyalaşdırılmasıdır.
PRP və Kök Hüceyrə müalicəsi ağrılarımı dərhal sağaldacaq: Əksinə, inyeksiyadan 24-48 saat sonra bölgə ağrıları xəstələrin ən çox şikayət etdiyi əlamətdir. Sonra ağrı azalır.
PRP və ya Kök Hüceyrənin dəyəri əməliyyatdan daha azdır: PRP müalicəsinin xərcləri əməliyyatdan daha az olsa da, kök hüceyrə müalicəsinin dəyəri çox yüksəkdir və demək olar ki, cərrahiyyə xərcləri qədərdir.